سیستم ارتینگ، سیستمی بسیار مهم جهت حفاظت از جان افراد و تجهیزات الکترونیکی بوده و لازم است مورد توجه قرار گیرد. در ادامه به بیان نکات ابتدایی پیرامون نحوه کارکرد ارتینگ، سیستم ارت دکل‌ها خواهیم پرداخت تا با این سیستم بیشتر آشنا شویم:
? تمامی اتصالات به‌وسیله مفتول برنج یا نقره جوشکاری شود؛ همچنین لازم است سطح جوش ۶ سانتی‌متر برای اتصالات و جوشکاری رعایت شود و از قالب جوش و پودر جوش مناسب استفاده گردد. (در بعضی موارد کدولد پیشنهاد می‌گردد.)
? در هرکدام از پایه‌های دکل‌های خود ایستا، لازم است فونداسیون دکل به‌وسیله سیم مسی و بست ویژه خود و نیز پای دکل، به سیستم ارت با فرایند جوشکاری متصل شود.
? باید توجه شود که میله برق‌گیر بر روی دکل و در مرتفع‌ترین نقطه آن (با حفظ زاویه ۴۵ درجه مخروط حفاظتی) به صورتی که تجهیزات را به‌طور کامل بپوشاند، مستقر شود و جنس آن مس خالص با آلیاژ استاندارد به قطر ۱۶ میلی‌متر باشد. طول برق‌گیر نیز وابسته به ارتفاع نصب آنتن‌های روی دکل است.
? سیم میله برق‌گیر باید از پایه‌ای که آنتن‌های کمتری دارد، نصب گردد و دارای فاصله حداکثری با کابل‌های روی لدر باشد. در طی این فرایند سیم برق‌گیر بدون خم شدن در مسیر و به شکل مستقیم به رینگ درون کانال، از کوتاه‌ترین مسیر ممکن به‌وسیله جوش متصل می‌شود.
? لازم است تا شعاع خم سیم مسی حداقل ۲۰ سانتی‌متر و اندازه زاویه قوس آن حداقل ۶۰ درجه باشد. (رعایت زاویه خم‌شدگی سیم مسی)
? به‌هیچ‌وجه نباید جوشکاری بر روی دکل انجام شود.
? تمامی کابل‌های واردشده به سالن دستگاه با بهره‌گیری از بست گراند به بدنه دکل و ابتدای لدر افقی گراند شوند.
? باید پایه‌ها و نقطه‌های ابتدا و انتهای لدر افقی به سیستم زمین وصل شوند.
نکات تکمیلی استفاده از سیستم ارت دکل
? لازم به ذکر است که باید اتصال از شبکه گراند سیستم اجراشده به مواردی همچون تانکر سوخت، تانکر آب، اسکلت فلزی ساختمان، درب و پنجره‌های اتاق دستگاه انجام شود.
? درصورتی‌که سیستم ارتینگ قبلاً اجراشده باشد، سیستم قدیمی به سیستم جدید در عمق خاک اتصال داده شود.
? سیم ارت جهت استفاده بر روی زمین باید باروکش باشد، برخلاف سیم داخل کانال‌ها که باید بدون روکش و مستقیم کشیده شود.
? جهت پر کردن کانال باید از خاک سرند شده کشاورزی یا خاک نرم استفاده شود.
? ارتفاع نصب شینه مسی ۵۰ سانتی‌متر از کف لحاظ شده باشد.
? تا جای ممکن شینه داخل اتاق به چیدمان دستگاه‌ها نزدیک باشد.
? سیم ارتی هر دستگاه جهت اتصال به شینه باید جداگانه باشد. (قطر و طول شینه گراند وابسته به تعداد انشعابات آن است)
? در دکل‌های مهاری با ظرفیت بالا، لازم است مهارهای دکل به‌وسیله بست ویژه خود به سیستم ارتینگ زمین متصل گردد.
? جهت استفاده از ترانس برق شهر در ایستگاه‌های مخابرات باید گراند جداگانه اجرا شود.
? در سایت‌های کامپیوتری جهت اجرای سیستم تا جای ممکن باید از یک زمین دارای سطح بدون شیب استفاده گردد.
? در ایستگاه‌ها بین نول و گراند نباید تفاوت ولتاژ وجود داشته باشد.
? در دکل‌هایی که ظرفیت بالایی دارند و اندازه بخش بالایی دکل از ۲ متر بیشتر است نیاز به کار گذاشتن یک برق‌گیر ثانویه در طرف رو به روی برق‌گیر اولیه است.
? در اجرای سیم‌کشی فضای داخل محوطه سایت‌های کامپیوتری جهت چراغ‌های روشنایی و دیگر موارد، استفاده از کابل زمینی ضروری است. در ایستگاه‌های بالای کوه و بخش‌های دور از شهر نیز نباید چراغ‌های روشنایی خیابانی به‌کاربرده شود.
? استاندارد مورد پذیرش جهت تست و تحویل اتصال زمین در سایت‌های بزرگ کمتر از ۳ اهم و سایت‌های کوچک کمتر از ۱۰ اهم بوده که رعایت آن ضروری است.
ارت سنج چیست؟
بانظر بر اینکه در هنگام حفاری چاه ارت، صفحات مسی، نمک و یا سایر موارد مانند آن به‌کاربرده می‌شوند، با گذر زمان میله و صفحه داخل چاه دچار ضعف شده و بر روی پایه چاه ارت خوردگی ایجاد می‌شود که این امر برای سیستم ارتینگ بسیار خطرناک است؛ همچنین در گذر زمان عواملی مانند نوع خاک چاه ارت، رطوبت، وجود نمک در چاه ارت و دمای بالا می‌توانند باعث بالا رفتن مقاومت الکتریکی میله‌های داخل چاه شده و به خاطر خورندگی سطح تماس اتصالات را کم کنند.
از همین جهت در زمان احداث ابتدایی چاه ارت مقاومت بسیار کم است، اما بدیهی است که در طی زمان و همراه با تغییرات رطوبت و تشکیل خورندگی در میله‌ها، اهم چاه ارت افزایش پیدا کند. این موضوع باعث آسیب به تجهیزات خواهد شد. اگر که در زمان تست ارت، اهم چاه ۲۰ درصد نسبت به مقدار قبل افزایش داشته باشد، بایستی سیستم ارتینگ کنترل گردد و یا چاه جدیدی احداث شود.
مقاومت زمین یا سیستم زمین چیست؟ متصل نمودن سیستم الکتریکی با استفاده از رابط چه به شکل مشخص و چه تصادفی به زمین را سیستم زمین یا ارت می‌گویند. استفاده از چاه ارت و سیستم ارتینگ سبب تشکیل یک راه مطمئن جهت از بین بردن جریانات نشتی، جریان صاعقه و تخلیه جریان‌های ناخواسته ناگهانی می‌شود. آژانس ملی حفاظت از آتش‌سوزی یا به‌اختصار NFPA و سازمان مهندسان برق و الکترونیک یا همان IEEE پیشنهاد کرده‌اند که میزان مقاومت چاه ارت از پنج اهم کوچک‌تر باشد؛ دلیل اصلی استفاده از سیستم ارت رسیدن به کمترین مقاومت بوده و جهت اندازه‌گیری اهم چاه ارت دستگاه ارت‌سنج کاربرد دارد.
کاربرد ارت سنج
هر دو نوع ارت‌سنج دیجیتال و ارت‌سنج عقربه‌ای کارایی یکسانی دارند اما تفاوت ارت‌سنج عقربه‌ای و ارت‌سنج دیجیتال در دقت اندازه‌گیری و نحوه خوانش آن‌ها است. در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی، نحوه کارکرد ارتینگ و کارکرد ارت‌سنج دیجیتال دقیق‌تر و آسان‌تر بوده، اما همچنان بعضی از کاربران تمایل به استفاده از ارت‌سنج عقربه‌ای جهت اندازه‌گیری چاه ارت دارند.
از استفاده‌های ارت‌سنج می‌توان به مواردی همچون اندازه‌گیری اهم چاه ارت مدرسه‌ها، بانک و مؤسسات مالی، کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، مراکز دولتی و اهم چاه ارت خانه‌ها و ساختمان‌های مسکونی اشاره داشت.
انواع ارت سنج
انواع ارت‌سنج عبارت‌اند از:
✅ ارت‌سنج عقربه‌ای
✅ ارت‌سنج سه سیمه دیجیتال
✅ ارت‌سنج چهار سیمه دیجیتال
✅ ارت‌سنج کلمپی دیجیتال
✅ ارت‌سنج دوسیمه دیجیتال
✅ ارت‌سنج باقابلیت اندازه‌گیری مقاومت ویژه خاک و شلیدینگ
لازم به ذکر است اندازه‌گیری به روش سه سیمه و چهار سیمه دقیق‌ترین روش موجود است.
نحوه کار با ارت سنج
ارت تستر زمین با نظر بر مقاومت و نوع آن دارای روش‌های گوناگونی جهت اندازه‌گیری است که در ادامه به‌طور مختصر به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت.
◀️ ارت‌سنج دوسیمه
در روش دوسیمه جهت اندازه‌گیری اهم چاه ارت، پراپ‌های زرد و قرمز به یکدیگر اتصال کوتاه داده شده و میله متصل می‌شود. پراپ سبز نیز به چاه ارت متصل می‌گردد.
◀️ ارت‌سنج کلمپی
استفاده از ارت‌سنج کلمپی برای تک چاه پیشنهاد نمی‌شود و در توضیحات ارائه‌شده در راهنمای کار با ارت‌سنج کیوریتسو آمده است که می‌بایست حداقل از دو چاه ارت موازی جهت اندازه‌گیری دقیق استفاده کرد. از موارد پراهمیت در دقت اندازه‌گیری با این نوع ارت‌سنج نوع سیم اتصال به تابلو ارت و چاه ارت می‌باشد و توجه به این امر ضروری است؛ همچنین اطمینان از کالیبره ارت‌سنج قبل از تست به روش کلمپی الزامی می‌باشد، بنابراین با بهره‌گیری از کیت کالیبره ارت‌سنج را آزمایش کنید. لازم به ذکر است حتماً باید قبل از استفاده از ارت‌سنج و در موقع روشن کردن دستگاه فک دستگاه بسته باشد تا مرحله کالیبره به‌طور اتوماتیک صورت گیرد.
لزوم استفاده از ارت سنج
امروزه تقریباً برای همه ساختمان‌های اداری، منازل مسکونی، برج‌های تجاری و صنایع، احداث و استفاده چاه ارت و سیستم ارت در جهت حفظ امنیت افرادی که با تجهیزات موجود در کارگاه‌ها و صنایع کار می‌کنند یا جلوگیری از برق‌گرفتگی افراد در منازل و نیز محافظت دستگاه‌ها در برابر نشتی جریان، تخلیه جریان حاصل از رعد برق، کارکرد درست فیوز ضروری و اجتناب ناپذیر است.
دلایل استفاده از ارت سنج
☑️ حفظ امنیت و سلامت کاربران در برابر جریانات نشتی تجهیزات خانگی یا صنعتی
☑️ محافظت از تجهیزات الکترونیکی و الکتریکی
☑️ کارکرد صحیح فیوز حفاظ جان
☑️ محافظت در مقابل صاعقه با کمک صاعقه گیر
☑️ حذف و خارج نمودن جریانات نشتی تجهیزات الکتریکی
عوامل افزایش مقاومت چاه ارت
قطر الکترود، جنس و رطوبت خاک آن قسمت و مقدار طولی از الکترود که در خاک است. موارد ذکرشده می‌بایست همگی در زمان اندازه‌گیری با ارت‌سنج مورد توجه قرار گیرند و ارت سنج باتوجه به نحوه عملکرد دارای انواع مختلفی است.
اندازه‌گیری مقاومت ویژه خاک
جهت اندازه‌گیری مقاومت ویژه خاک راه‌های گوناگونی وجود دارد. بهترین راه به‌کارگیری ارت‌سنج چهار سیمه بوده که جهت استفاده از این دستگاه می‌بایست از چگونگی کار با ارت‌سنج چهار سیمه مخصوص مقاومت ویژه خاک آگاه باشید.
در زمان حفر چاه ارت باید توجه شود تا بهترین مکان برای چاه ارت که دارای کمترین مقدار مقاومت زمین است، انتخاب شود. جهت این کار ازجمله عوامل مهم مقاومت ویژه خاک است؛ خاک ضعیف می‌تواند سبب افزایش اهم چاه ارت شده و نگهداری از چاه را دشوار کند؛ همچنین برای این نوع خاک لازم است تا عمق بیشتری برای رسیدن به مقاومت استاندارد چاه ارت حفر شود.
از سایر شاخصه‌های حائز اهمیت در انتخاب مکان مناسب جهت حفر چاه ارت و سیستم ارتینگ می‌توان به ترکیب مواد خاک، رطوبت درجه حرارت خاک اشاره نمود. خاک چاه ارت به‌ندرت همگن بوده از این نظر جغرافیایی و عمق متفاوت می‌باشد؛ از این‌رو بدیهی است که یکی از عوامل تغییر رطوبت خاک چاه ارت فصول آب و هوایی مختلف است؛ البته به‌صورت کلی رطوبت در عمق خاک پایدار است.
چاه ارت چیست؟
چاه ارت جهت هدایت نمودن جریانات ناخواسته الکتریکی مثل صاعقه که از طریق صاعقه گیر جذب می‌شوند، جریانات نشتی تجهیزات و نیز برای حفظ کاربران از خطر برق‌گرفتگی احتمالی، تقریباً در تمامی منازل مسکونی تازه تأسیس، مراکز مخابراتی، اتاق سرور مؤسسات مالی اجباری بوده و در هنگام نشتی جریان و یا جریان حاصل از رعد برق، از راه سیستم ارتینگ و چاه ارت به زمین انتقال داده شده تجهیزات الکتریکی و کاربران را در برابر خطرات و تهدیدات احتمالی حافظت می‌کند.
مشخصات چاه ارت
محاسبه آنلاین چاه ارت و تست چاه ارت از شاخصه‌های پراهمیت جهت احداث چاه ارت طراحی آن است که این امر به دلیل لزوم رعایت استانداردهای در نظر گرفته‌شده، وقت‌گیر است. جهت محاسبه و احداث چاه ارت لازم است تا موارد زیر مورد توجه قرار گیرند:
? مقاومت ویژه خاک
? مکان احداث چاه ارت
? رطوبت فصلی منطقه
? عمق چاه ارت
? نوع و مواد مورداستفاده برای پر کردن چاه ارت
? استاندارد میزان مقاومت چاه ارت
? پودر جوش و قالب جوش مناسب جهت جوشکاری‌های لازم
پرسشی که برای بیشتر کاربران مطرح می‌شود مقدار مقاومت چاه ارت است و برای پاسخ به این پرسش می‌بایست استاندارد مقاومت چاه ارت ویژه سیستم خود بدانید. در کل برای سیستم ارت بیشتر کارخانه‌ها، مؤسسات مالی، اتاق سرور و منازل الزامی است که مقاومت بعد از تست چاه ارت کمتر از ۵ اهم باشد؛ همچنین برای برخی سیستم ارتینگ مانند شرکت مخابرات که دارای تجهیزات حساس هستند، محدوده اهم باید به حدود ۲ اهم برسد.
روش اجرای ارت
راه‌های گوناگونی جهت اجرای ارتینگ و احداث چاه ارت موجود است که باتوجه به انواع چاه ارت و محاسبات آن می‌بایست به هزینه احداث چاه ارت نیز توجه داشت. فیلم اجرای چاه ارت در بعضی سایت‌ها که عموماً خارجی هستند، قابل مشاهده است؛ همچنین لازم به ذکر است که در مناطق خشک عمق و مواد مورد استفاده در چاه ارت متفاوت است.
تست چاه ارت نیز لازم است حداقل سالیانه صورت گیرد که با نظر به انواع چاه ارت در ادامه این مقاله روش عمقی را به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم.
اجرای چاه ارت به روش عمقی
توصیه می‌گردد جهت احداث چاه ارت به روش عمقی، چاه در مکان‌هایی حفر شود که در پایین‌ترین سطح زمین در آن محدوده باشد؛ این امر سبب می‌شود چاه در عمق کمتری به رطوبت پایدار برسد و یا درجاهای در معرض رطوبت و آب قرار نداشته باشد. (مانند باغچه‌های منازل یا فضای سبز پارک‌ها)
✍️ سخن نهایی
قبل از احداث چاه باید به مقاومت مخصوص خاک که معمولاً به‌وسیله ارت سنج چهار سیمه صورت می‌گیرد، انجام شود. عموماً در روش ارت عمقی، عمق حدود ۴ تا ۸ متری با قطر ۸۰ سانتی‌متر پیشنهاد شده و مناسب است؛ البته این مقادیر در مکان‌های خشک کمی متفاوت بوده و در زمین‌های شنی و رسی که اغلب مقاومت بیشتری دارند، این مقدار عمق افزایش می‌یابد و نیاز به حفاری چاه ارت با عمق بیشتری است. در آخر نیز مقاومت ویژه خاک در زمین‌های مختلف آورده شده است:
⬅️ خاک باغچه‌ای: ۵ الی ۵۰
⬅️ خاک رس: ۸ الی ۵۰
⬅️ شن و ماسه: ۶۰ الی ۱۰۰
نظرات و سؤالات خود را در رابطه با مقاله نحوه کارکرد ارتینگ برای وبسایت تک ارت، کامنت کنید.
نوشته شده در تاریخ ۲۷ آذر ۱۴۰۰